TAREKS ve CE İşareti: İthalatın Güvenlik Kapısı ve Uyum Rehberi

Türkiye’nin ithalat rejiminin temel taşlarından biri olan TAREKS, ürün güvenliği ve teknik düzenlemelere uygunluk denetimlerinin elektronik ortamda ve risk esası gözetilerek yapıldığı modern bir sistemdir. Bu sistemin en önemli denetim kalemlerinden biri de şüphesiz “CE İşareti”dir. İthalatçılar için bir yandan ticareti kolaylaştıran, diğer yandan ise ciddi sorumluluklar yükleyen bu iki kavram, Türkiye pazarının güvenliği için hayati önem taşımaktadır.

TAREKS Nedir ve Nasıl Çalışır?

TAREKS, Ticaret Bakanlığı tarafından yönetilen, ithal ve ihraç edilen ürünlerin “insan sağlığı, can ve mal güvenliği, çevre ve tüketicinin korunması” yönlerinden denetlenmesini sağlayan bir web uygulamasıdır. Temel amacı, her ürünü fiziki olarak denetlemek yerine, ithalatçı ve üretici profili, ürünün menşei, ürünün risk seviyesi gibi çeşitli kriterlere göre bir risk analizi yaparak denetim kaynaklarını etkin kullanmaktır.

Bu sistemde süreç şu şekilde işler:

Başvuru: İthalatçı, gümrük beyannamesini tescil ettirmeden önce TAREKS üzerinden elektronik imza ile başvurusunu yapar.
Risk Analizi: Sistem, tanımlanan risk kriterlerine göre başvuruyu saniyeler içinde değerlendirir.
Sonuç: Analiz sonucunda üç farklı durum ortaya çıkabilir:
- Kabul (Doğrudan Onay): Ürün düşük riskli bulunur ve herhangi bir belge veya fiziki kontrol olmaksızın ithalatına izin verilir.
- Belge Kontrolü: Sistem, ürünle ilgili teknik belgelerin (özellikle AT Uygunluk Beyanı, test raporları vb.) TAREKS’e yüklenmesini ister. TSE veya ilgili denetim birimi tarafından belgeler incelenir.
- Fiili Denetim (Fiziki Kontrol): Ürün yüksek riskli bulunur veya belge kontrolünde şüpheye düşülürse, ürünün kendisinden numune alınarak test edilmesi veya yerinde incelenmesi kararı verilir.

CE İşareti: Bir Pasaport, Bir Taahhüt

CE işareti, Fransızca “Conformité Européenne” (Avrupa’ya Uygunluk) kelimelerinin baş harflerinden oluşur. Bir ürünün üzerine CE işareti koyan üretici, o ürünün Avrupa Birliği’nin ilgili direktiflerinde (yönetmeliklerinde) belirtilen asgari sağlık, güvenlik ve çevre koruma gerekliliklerini karşıladığını beyan etmiş olur.

Önemli Not: CE işareti bir kalite markası değildir. Ürünün ilgili temel gerekliliklere uygun olduğunun ve gerekli tüm uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğinin bir göstergesidir.

TAREKS Denetiminde CE İşareti Zorunluluğu Olan Başlıca Ürün Grupları

Ticaret Bakanlığı’nın “Ürün Güvenliği ve Denetimi (ÜGD) Tebliğleri” ile her yıl hangi ürünlerin TAREKS üzerinden denetleneceği belirlenir. CE işareti taşıması gereken ve TAREKS denetimine tabi olan başlıca ürün grupları ve ilgili AB Direktifleri şunlardır:

Oyuncaklar (2009/48/EC): 14 yaş altı çocukların oynaması için tasarlanmış tüm ürünler.
Kişisel Koruyucu Donanımlar (EU 2016/425): Çalışanı, bir veya birden fazla sağlık ve güvenlik riskine karşı korumak amacıyla tasarlanmış cihazlar, aletler veya malzemeler (baretler, eldivenler, koruyucu gözlükler, emniyet kemerleri vb.).
Makineler (2006/42/EC): En az bir parçası hareketli olan, belirli bir uygulama amacıyla bir araya getirilmiş parçalar topluluğu.
Tıbbi Cihazlar (EU 2017/745 MDR) ve In-Vitro Tanı Tıbbi Cihazları (EU 2017/746 IVDR): Teşhis, tedavi, izleme veya önleme amacıyla kullanılan her türlü cihaz, alet ve yazılım.
Alçak Gerilim Cihazları (2014/35/EU – LVD): 50-1000 Volt AC ve 75-1500 Volt DC arasında anma gerilimlerinde çalışmak üzere tasarlanmış elektrikli ekipmanlar.
Elektromanyetik Uyumluluk (2014/30/EU – EMC): Çevreye elektromanyetik bozucu sinyal yaymayan ve çevresindeki sinyallerden etkilenmeden çalışabilen tüm elektrikli ve elektronik cihazlar.
Yapı Malzemeleri (EU 305/2011): Binalarda ve diğer inşaat mühendisliği işlerinde kalıcı olarak kullanılmak üzere üretilen tüm malzemeler.
Asansörler (2014/33/EU): İnsan veya yük taşımak için kullanılan asansörler ve bunların güvenlik aksamları.
Basınçlı Ekipmanlar (2014/68/EU): 0.5 bar’dan daha yüksek bir basınca maruz kalması amaçlanan kaplar, borular, güvenlik aksesuarları.
Gaz Yakan Cihazlar (EU 2016/426): Gaz yakıtlarını kullanarak pişirme, ısıtma, aydınlatma gibi amaçlarla kullanılan cihazlar.
Radyo Ekipmanları (2014/53/EU): Haberleşme veya konum belirleme amacıyla radyo dalgalarını yayan veya alan tüm ürünler (cep telefonları, Wi-Fi modemler, Bluetooth cihazları vb.).
Gezi Tekneleri ve Kişisel Deniz Taşıtları (2013/53/EU): Spor ve gezi amaçlı tekneler.

TAREKS Başvurusunda Sunulması Gereken Temel CE Belgeleri

TAREKS’in “Belge Kontrolü” aşamasında genellikle aşağıdaki belgeler talep edilir:

AT Uygunluk Beyanı (Declaration of Conformity – DoC):
- Bu belge, CE işaretlemesinin temelidir. Üreticinin veya yetkili temsilcisinin, ürünün ilgili tüm direktiflere uygun olduğunu beyan ettiği yasal bir dokümandır.
- İçeriğinde; üretici bilgileri, ürünün tanımı (model, seri no vb.), atıfta bulunulan yönetmelikler, varsa testlerin yapıldığı harmonize standartların listesi, Onaylanmış Kuruluş (Notified Body) bilgileri ve yetkili imzası mutlaka bulunmalıdır.
- En önemli belge budur ve eksiksiz olmalıdır.
Test Raporları:
- Uygunluk Beyanı’nda referans gösterilen standartlara göre akredite laboratuvarlar tarafından yapılmış testlere ait raporlardır. Bu raporlar, beyanın doğruluğunu kanıtlar niteliktedir.
Onaylanmış Kuruluş Sertifikası:
- Yüksek riskli ürün gruplarında (örneğin bazı tıbbi cihazlar, kişisel koruyucu donanımlar, asansör güvenlik aksamları), üreticinin kendi beyanı yeterli değildir. Bu durumda, AB tarafından yetkilendirilmiş bir Onaylanmış Kuruluş (Notified Body) tarafından ürünün veya kalite sisteminin denetlenmesi ve bir sertifika düzenlenmesi gerekir. Bu sertifika da başvuruya eklenmelidir.

İthalatçıların Dikkat Etmesi Gereken Kritik Noktalar

Sorumluluk: Ürünü Türkiye pazarına arz eden ithalatçı, ürünün güvenliğinden ve belgelerinin eksiksizliğinden üretici ile birlikte müteselsilen sorumludur.
Belge Tutarlılığı: Gümrük beyannamesi, fatura, AT Uygunluk Beyanı ve ürün üzerindeki etiket bilgileri (model, marka vb.) birbiriyle tam olarak eşleşmelidir.
Güncel Standartlar: AT Uygunluk Beyanı’nda atıf yapılan standartların güncel ve harmonize standartlar listesinde yer aldığından emin olunmalıdır.
Teknik Dosya: İthalatçı, denetim makamlarının talep etmesi halinde ürünün tasarım, üretim ve performansını gösteren Teknik Dosya‘yı makul bir sürede sunabilmelidir. Bu dosyayı üreticiden temin etmek ithalatçının sorumluluğundadır.

Sonuç olarak, TAREKS, Türkiye’nin ithalat denetimlerinde modern ve etkin bir araçtır. CE işareti ise bu sistemin en önemli referans noktalarından birini oluşturur. Başarılı ve sorunsuz bir ithalat süreci için ithalatçıların, sorumlu oldukları ürün gruplarını, bu ürünlerin tabi olduğu yönetmelikleri ve TAREKS’in talep ettiği belgeleri eksiksiz ve doğru bir şekilde hazırlaması mutlak bir zorunluluktur. Bu süreç sadece bir gümrük prosedürü değil, aynı zamanda ülke pazarına güvenli ürünler sunmanın bir gereğidir.

TAREKS ve CE İşareti: İthalatın Güvenlik Kapısı ve Uyum Rehberi